Compositie
02-07/Grondbeginselen
Onder compositie verstaan we de structuur en de ordering van het ontwerp. Om goed visueel te kunnen communiceren zijn kennis van en praktisch inzicht in compositie onontbeerlijk. De compositie is even belangrijk als de elementen waaruit het beeld is opgebouwd.
Composities
Deze drie ontwerpen toen aan hoe dezelfde visuele bestandsdelen tot verschillende composities kunnen leiden. De ‘ruitjes’-achtergrond geeft de baldere3n structuur. De gekozen oplossingen verschillen, maar ze zijn alle drie geslaagd en in evenwicht.
De hoofdelementen vallen grofweg op of binnen de lijnen van de gulden snede.
Een formelere compositie met een centraal geplaats hoofdbeeld, omlijst door de andere bladeren de vier hoeken.
Een lossere variant, met diagonalen op de door ruiten bepaalde achtergrond.
De gulden snede
Telkens wanneer er een vierkant ui een component wordt genomen, blijft er een kleinere vierkant met dezelfde verhoudingen als het origineel over.
In de loop van de kunstgeschiedenis zijn verschillende theorieën over compositie ontwikkeld. De romeinse bouwkundige Vitruvius bedacht een wiskundige formule voor de verdeling van de ruimte in een vlak. Zijn oplossing die de ‘gulden snede’ wordt genoemd, ging uit van een vaste verhouding tussen de lange en de korte zijden van een rechthoek. De Franse schilder Henri Matisse (1869-1954) benadrukte het belang van de inspiratie. Volgens hem is compositie de kunst om elementen zodanig in te delen dat op decoratieve wijze emoties kunnen worden geuit.
Essentieel bij deze benadering is dat elementen emoties kunnen overbrengen wanneer er eerste goede compositorische schetsen zijn gemaakt. Het is een zinvol uitgangspunt om abstracte vormen toe te passen die net zoveel emotie kunnen overbrengen als figuratief werk, maar die de aandacht zuiver op de indeling van de elementen vestigen . Er komen direct vragen op . Hoe moet het beeldvlak worden ingedeeld? Hoe met het onderwerp het beeldvlak vullen? De gekozen elementen hoeven niet centraal op het papier te staan, maar kunnen ook een hoek of rand beslaan. Een symmetrische compositie zorg voor een rustiger resultaat, terwijl een asymmetrische indeling van de elementen het werk meer dynamiek verleent.
Door op een tweedimensionaal vlak de illusie van ruimtelijkheid en diepte op te roepen, kunnen interessante effecten worden bereikt. Dit kan worden verwezenlijkt door de grootte (en de kleur) van de vormen te variëren of door het gebruikt van perspectief, waarbij het onderwerp in een of meer verdwijnpunten in de verte lijkt te verdwijnen.
Waarneming
Wanneer u een stilleven uit directe waarneming opzet, moet u de objecten binnen de ruimte opnieuw indelen, of het juiste perspectief vinden van waaruit u ze beschouwt. De eerste optie is het gemakkelijkst, want u kunt zo elke gewenste vorm of sfeer scheppen. Bij de tweede benadering moet u om het object of de objecten heenlopen om een positie te vinden die tot een interessante compositie kan leiden. U kunt een Reeks snelle schetsen maken om te ontdekken wat de beste positie is, of van L-vormige stukken karton een verstelbaar beeldkader maken.
Zo’n kader is tevens een ideaal hulpmiddel om een gevoel voor interessante composities te ontwikkelen. U kunt daarbij alle mogelijke afbeeldingen gebruiken, maar foto’s lenen zich het best voor deze aanpak. Door het beeld deels af te dekken en een onderdeel ervan weg te werken, benadrukt u een ander gedeelte en schept u nieuwe visuele spanning.
Oefening
Tegenstellingen
Zoek in een woordenboek twee tegenstellingen, zoals veraf/dichtbij of reusachtig/nietig. Maak met behulp van abstracte vormen, markeringen en texturen een compositie die de betekenis van de gekozen woorden illustreert. Experimenteer met de vlakverdeling van het vel en de manieren waarop de vormen het vlak kunnen vullen. De vormen hoeven niet midden in het beeldvlak te liggen, maar kunnen ook vanuit een hoek of rand komen. U kunt alle mogelijke technieken gebruiken, ook de collagetechniek. Is de compositie klaar, dan kunt u erop doorwerken door er een figuratief element in op te nemen, of elementen die het woordenpaar voor de geest roepen.
Dichtbij/veraf
De ontwerpster verdeelde het beeldvlak eerst diagonaal, zodat een diep perspectivisch effect mogelijk werd. Ze gebruikte een gemengde techniek met aquarel en collages van mensen, ter illustratie van de tegengestelde begrippen ‘dichtbij’ en ‘veraf’
